Kunst in de wijk is een gemeenschapsvormend kunstintegratieproject. Het brengt kunst in de straat tot bij bewoners, passanten en toevallige bezoekers. Kunst in de wijk is een initiatief van de stad Aalst en wordt gerealiseerd in coproductie met buurtbewoners en kunstenaars. De dialoog tussen buurtbewoners onderling en met de kunstenaars is minstens even belangrijk als het uiteindelijke resultaat.

De stad Aalst startte in 2010 met Kunst in de Wijk, een kunstproject in de openbare ruimte waarbij een in het oog springende onaantrekkelijke plek door toevoeging van een kunstwerk een andere betekenis krijgt en belangrijk wordt voor de omgeving. Kunst in de Wijk wil inspelen op de context van de buurt en betrekt buurtbewoners bij de totstandkoming van het kunstwerk.  

N(ieveranst: een pilootproject op vraag van bewoners

Als pilootproject werd in 2011  gekozen voor een project op een blinde muur gelegen op de hoek van de Pieter Coeckestraat en de De Visscherestraat. De muur trok ongewild de aandacht als hoekpunt in de wijk, maar op een onaangename manier.  Op de muur werd graffiti gespoten en aan de bank ervoor werd veel vuilnis achtergelaten. In de wijk was het een steen des aanstoots geworden. Buurtcomité De Coöperatief nam zelf contact op met de stad met het idee een muurschildering te laten maken op de muur. De stad greep deze vraag aan om zo haar idee om meer kunst in de stadswijken te integreren concreet vorm te geven. Op basis van een voorselectie van de stad werden 3 kunstenaars uitgenodigd door het buurtcomité en werd uiteindelijk gekozen voor het ontwerp ‘N(ieveranst’ van de Nederlandse kunstenaar Loek Grootjans. Samen met de buurtbewoners werd een gevelkunstwerk gecreëerd met taal, natuur en vormelementen. Het kunstwerk wil een gevoel van ‘thuiskomen’ geven voor al wie er woont en langs komt.

Nacht-trein: samenwerking tussen stad en buurtcomité

Voor de tweede jaargang deed de stad een oproep naar buurtbewoners, verenigingen en comités om suggesties te geven om dode hoekjes te laten opsmukken door een kunstintegratieproject. Er werd gekozen voor het aanpakken van de spoorwegbrug in de wijk van de Valerius De Saedeleerstraat in samenwerking met buurtcomité De Konker.  De ‘konker’ of spoorwegbrug is een bouwwerk uit het begin van de 20ste eeuw dat vrij dominant aanwezig is in het straatbeeld. Samen met de stad werd gezocht naar een geschikte kunstenaar. Ook nu werden 3 kunstenaars gekozen voor een kennismakingsronde.  Het buurtcomité gaf voor de kunstopdracht drie waarden als belangrijkste criteria mee: humor, licht en kleur. De zoektocht leidde naar Har Hollands, een lichtkunstenaar uit Nederland. Samen met het buurtcomité werd op zoek gegaan naar thema’s die leefden in de buurt. Gezien het geboortehuis van Louis Paul Boon zich in de wijk bevond, werd in het werk een sterke verwijzing naar hem geïntegreerd.  Teksten uit de cyclus ‘Nacht-trein’ die Louis Paul Boon in 1930 schreef werden op de spoorwegbrug bevestigd.  Har Hollands plaatste op de spoorwegbrug een metalen constructie waarop LED-verlichting werd aangebracht  en in de tunnel luidsprekers die het geluid van denderende treinen weergeven. Het werk suggereert elke dag na zonsondergang om het kwartier, klokvast, een wegrijdende trein.

Kunst in volkse buurten

Voor de derde editie (2013) van Kunst in de Wijk hanteerde de stad Aalst een ietwat andere methodiek. Er werd een ambitieus project op poten gezet op drie locaties tegelijk. Dit luik kaderde in de focus op cultuurarme wijken binnen het stedenfondsproject ‘Volkse buurten’. Nieuw was dat gebruik werd gemaakt van drie curatoren hedendaagse kunst die elk aan de slag gingen met één kunstenaar en in één bepaalde buurt. Het basisprincipe bleef echter hetzelfde: de inbreng van de buurtbewoners bleef van cruciaal belang bij de totstandkoming van het kunstproject en bij de keuze van de uiteindelijke locatie van het werk.

De drie buurten die in 2013 aan bod kwamen waren het Guldenboomplein, de Volksplaats en Aalst-rechteroever. Alle inwoners van de betrokken buurten kregen een uitnodiging voor een buurtoverleg waarop hun eigen project werd toegelicht en kon worden bevraagd. Uit de samenspraak tussen kunstenaar en bewoners ontstond een eerste ontwerp. Dat ontwerp werd in de maanden daarna nog verder besproken en aangepast. Uiteindelijk resulteerden deze trajecten in drie kunstwerken.

Bewoners in de kijker

Aalst-Rechteroever heeft een mix van verschillende bevolkingsgroepen, met geboren en getogen Aalstenaren en nieuwkomers, met kansarmen en beter begoeden. Dit inspireerde kunstenaar Vincen Beeckman tot het maken van een participatief kunsttraject in, met en voor de buurt. Van  2014 tot en met 2016 wordt maandelijks een bewoner van de maand geportretteerd. De portretten tonen de bewoners, met de nadruk op de individuele talenten van ieder van hen.  Ze worden via een ‘maandelijkse opening’ geactiveerd door de geportretteerden zelf. Ieder van hen toont dan zijn of haar talent. Het project wordt gecureerd door Netwerk/centrum voor hedendaagse kunst dat in de wijk gevestigd is.

De bedoeling van dit langetermijnproject is dat de mensen in de buurt elkaar wat beter leren kennen. De portretten verwelkomen mensen in de buurt en geven gezicht aan de doorgaans anonieme stadsbewoner.

De stad Aalst als initiatiefnemer en facilitator

De stad Aalst is de regisseur van het project Kunst in de Wijk.  De stad zorgt voor coördinatie,  initiatie van de projecten, financiële, technische en logistieke ondersteuning.  Volgende diensten droegen de voorbije jaren bij aan de realisatie van de projecten:

• Dienst Cultuurbeleid: projectcoördinatie;
• Dienst Mobiliteit en Openbare Werken – team Werven;
• Groendienst;
• Dienst Onderhoud gebouwen (schilders);
• Dienst Gebouwen en Technieken.

Positieve effecten van de projecten

Een straat of een plein, en bij uitbreiding de buurt, is voor de bewoners een middel om zich te bewegen in de omgeving en een uitbreiding van hun habitat. Men woont niet alleen in zijn woning, maar ook in zijn buurt. Daarvoor het van belang dat de buurt aantrekkelijk is, men er zich veilig voelt en dat de omgeving uitnodigt tot sociale interactie. De projecten leveren daartoe een positieve bijdrage.

• Een kunstwerk is iets van de buurt. Er wordt over gepraat, het verandert de buurt.
• Doordat het uniek is, zet het de buurt op de kaart. Het maakt mensen trots op hun buurt.
• Slordige, verloren plekken worden weer aantrekkelijk.
• Mensen leren elkaar kennen door de projecten: de verbondenheid met de buren en de buurt verbetert.
• Positieve verhouding tussen bewoners en stadsbestuur: door de intense betrokkenheid van de bewoners bij het project komen er vlottere contacten tussen stadsbestuur en bewoners.
• Autonomie groeit: bewoners ervaren dat zij zelf ook kunnen bijdragen aan een positieve verandering van hun buurt.