Gent is de eerste stad in Vlaanderen die een holistisch voedselbeleid uitwerkt. Het doel is om in elke stap van de voedselketen de CO2-impact terug te dringen en het voedselsysteem te verduurzamen. In haar voedselbeleidsplan wil de stad verschillende initiatieven bundelen en ondersteunen.

Het voedselbeleidsplan stelt vijf doelstellingen voorop waaronder tal van initiatieven vallen:

1. Een meer zichtbare, kortere voedselketen

Consument en producent worden dichter bij elkaar gebracht, zo weet de consument beter waar het voedsel vandaan komt. In het kader hiervan lanceerde de Stad een wedstrijd waarbij 2 projecten ondersteund werden met een bedrag van elk 7.500 euro. Winnaars waren vzw De Grazer, die met het project ‘Vlees van Gent’ de consument aanzetten om bij de consumptie van vlees aandacht te hebben voor kwalitatief, lokaal gekweekt en verantwoord vlees, en Kunstencentrum Vooruit die met ‘puur Gent op je bord’ in hun café lokaal en authentiek verwerkt voedsel op de kaart zetten.

2. Duurzamere voedingsproductie en –consumptie

Duurzame stadslandbouw en het consumeren van onder andere lokale en seizoensproducten, biologisch, vegetarisch en fair trade worden gepromoot. Een infopunt rond moestuinieren en begeleiding voor schoolmoestuinen worden opgezet. Verder worden er tips gegeven in verband met bodem- en luchtkwaliteit. Gent ondersteunt ook nieuwe, al dan niet tijdelijke, initiatieven, zoals de stadstuin die werd aangelegd op een stuk braakliggend terrein aan Dok Zuid..

3. Sterkere sociale meerwaarde rond voedingsinitiatieven

Initiatieven rond voeding die voor een betere sociale cohesie en tewerkstelling zorgen worden aangemoedigd.

4. Voedselafval terugdringen

Er wordt een afzetmarkt gezocht voor voedseloverschotten en inwoners krijgen tips mee om de afvalberg te verminderen. In 2014 vond het ‘Niets is Verloren Festival’ plaats, op het programma stond onder andere een voedseloverschottenbanket waarbij 5000 maaltijden geserveerd werden op basis van voedsel dat anders afval zou worden en een inspiratiemarkt waar tips werden gegeven hoe thuis zelf restjes te verwerken.

5. Voedselafval maximaal hergebruiken als grondstof

Compost maken van GFT of voedselafval gescheiden ophalen zorgen dat voedselafval toch nog slim ingezet kan worden.

Voedselraad

Naar het voorbeeld van steden zoals Bristol en Toronto, heeft de stad Gent een eigen ‘Food Council’. De beleidsgroep Gent en Garde is samengesteld uit een 25-tal leden, komende uit sectoren als landbouw (boerenbond, landelijke gilden, ABS, CSA, …), verenigingen (bioforum, voedselteams samenlevingsopbouw, EVA, …), kennisinstellingen (Ugent), handelaars (Unizo, Horeca Oost-Vlaanderen) en academici. De beleidsgroep heeft de volgende verantwoordelijkheden:

• Klankbord voor strategische visie: De beleidsgroep zal de visie en de doelstellingen jaarlijks opvolgen en evalueren waar nodig.
• Adviseren rond trajecten: De beleidsgroep kan input geven in lopende trajecten, maar evenzeer advies geven over nieuw op te starten trajecten.
• Klankbord voor beleid van de stad rond voeding: de beleidsgroep kan advies verlenen rond thema’s die gelinkt zijn met de doelstellingen van de voedselstrategie. De adviezen zijn niet bindend.
• Ambassadeursrol: De beleidsgroep kan mee de visie rond duurzame voedselproductie en –consumptie helpen uitdragen. Deze ambassadeursrol is in eerste instantie gericht naar Gentenaars, maar tevens naar de omringende gemeenten of naar andere steden die eveneens een voedselstrategie willen uitwerken.

De stad Gent heeft ook een stadsinterne werkgroep die de verschillende initiatieven van de stad, het OCMW en intercommunale IVAGO op vlak van het thema voedsel op elkaar afstemt.

Leerpunten

Hoewel het Gentse voedselbeleid nog jong is, levert het al enkele interessante leerpunten op:

• Lokale overheden dragen een belangrijke verantwoordelijkheid bij de herontwikkeling van gedecentraliseerde en meer flexibele voedselsystemen. Hierdoor worden landbouwers (producenten) minder afhankelijk van grote –buitenlandse- afkopers en weten consumenten beter waar hun voedsel vandaan komt.
• Om de voedselproblematiek stadsregionaal aan te pakken is een holistische aanpak nodig die beleidsdomeinoverschrijdend is. De stad Gent zet in op alle schakels van de voedselketen. Lokale overheden dienen inspanningen vanuit de keten, het middenveld en de burger te ondersteunen. Daarom is het belangrijk om zowel inwoners als organisaties en lokale producenten van in het begin in het plan van aanpak te betrekken en hen als gelijkwaardige gesprekspartner te behandelen.
• Gent en Garde staat nog in zijn kinderschoenen en botste al met enkele beperkingen van de vrije markt. Zo wou men in de stadsscholen maaltijden aanbieden die geproduceerd werden door lokale boeren uit de omgeving. Dit werd op Europees niveau echter geweigerd omwille van handelsdiscriminatie op basis van afstand. Dat neemt niet weg dat dergelijke initiatieven kunnen gerealiseerd worden via duurzame overheidsopdrachten. Het team Duurzame Ontwikkeling van de Vlaamse overheid onderzoekt hiervan de mogelijkheden.
• Branding en communicatie kunnen het voedselbeleid versterken. Het versterkt de trend van vernieuwde aandacht voor voedsel.

Naar lokale voedselstrategieën in Vlaanderen

Gent is niet de enige stad in Vlaanderen dat haar voedselsysteem wil verduurzamen. Vzw Voedselteams gaf in 2011 al een aanzet voor een Leuvense voedselstrategie In de schoot van Stadslab2050 is ook in Antwerpen een stadslandbouwnetwerk opgericht.

Ook de Vlaamse overheid heeft aandacht voor lokale, duurzame voedselsystemen. Het IPO (interbestuurlijk plattelandsoverleg), een adviesorgaan van Vlaamse administraties, provincies en gemeenten, heeft over dit thema de Vlaamse Regering een advies voorgelegd over het opzetten van lokale voedselstrategieën. Daarin staat wat verschillende actoren zoals de Vlaamse overheid, lokale besturen, voedselproducenten en –distributeurs kunnen opnemen om voedsel te verduurzamen.